زن شوهردار یک سری تکالیف و حقوق مادی دارد. حقوق مادی از جمله مهریه، نفقه و اجرت المثل ایام زوجیت است که به مهریه و نفقه بطور کامل همراه با نکات مهم پرداخته ایم. حال در این مقاله به توضیح اجرت المثل خواهیم پرداخت.
شاید این سوال ایجاد شود که اجرت المثل ایام زوجیت شامل چه مواردی می شود و چه شرایطی برای پرداخت اجرت المثل ایام زوجیت نیاز است؟ در این مقاله قصد داریم که به پاسخ سوالات مربوط به اجرت المثل ایام زوجیت پرداخته شود.
اجرت در لغت به معنی دستمزد، مثل به معنی همانند، ایام به معنی روزها و زوجیت به معنی روابط زناشویی بین زوجین است و در اصطلاح حقوقی به معنای حقوق مالی است که زوجه در صورت انجام اموری که شرعا و قانونا ملزم به انجام آن نیست و مستحق دریافت آن است. به زبان ساده، زن در دوران زندگی مشترک موظف به انجام اموری از قبیل انجام نظافت منزل، آشپزی، نگهداری از فرزند و… نمی باشد و قانون در برابر این امور که توسط زن انجام شود حقوق مالی در نظر گرفته است که در صورت مطالبه از طرف زن، قانون مرد را ملزم به پرداخت اجرت المثل ایام زوجیت می نماید.
طبق تبصره ماده 336 قانون مدنی « چنانچه زوجه کارهایی را که شرعا به عهده وی نبوده و عرفا برای آن کار اجرت المثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می نماید» طبق ماده قانونگذار برای دریافت اجرت المثل ایام زوجیت شرایطی را بیان نموده است:
زوجه(زن) در زندگی مشترک الزام به تمکین عام و خاص است که در مقاله مربوط به نفقه ی زوجه، بطور کامل به آن پرداخته ایم. مرد در مقابل تمکینِ زوجه ملزم به پرداخت نفقه می باشد اما اجرت المثل ایام زوجیت را زمانی زوجه می تواند دریافت نماید که به امور منزل، شیر دادن و نگهداری فرزند و هر کاری که شرعا و قانونا ملزم به آن نیست را انجام دهد.
همانطور که در مقاله مربوط به نفقه ی زوجه بیان کرده ایم زوجه ای که ناشزه باشد مستحق دریافت نفقه نمی باشد اما ناشزه بودن ارتباطی به استحقاق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت ندارد. در نتیجه زنی که ناشزه باشد مستحق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت می باشد.
زوجین می توانند هر شرطی که مخالف مقتضای ذات عقد نباشد را ضمن عقد نکاح قید کنند. یکی از این موارد اجرت المثل ایام زوجیت است یعنی اگر زن و مرد هنگام عقد نکاح مبلغی را به عنوان اجرت المثل ایام زوجیت تعیین کنند، مرد می بایست همان مبلغ تعیین شده را به زن پرداخت نماید. در غیر اینصورت تعیین اجرت المثل ایام زوجیت با دادگاه است.
سوال ایجاد می شود که آیا زوجه در عقد موقت همان زن صیغه ای می تواند از شوهر خود اجرت المثل ایام زوجیت دریافت نماید؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که اگر زوجه(زن) در عقد موقت دارای آن 4شرطی باشد که در مقاله به آن پرداخته ایم، مستحق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت می باشد.
در این قسمت از مقاله به نحوه اقامه دعوای اجرت المثل ایام زوجیت خواهیم پرداخت. اگر زوجه بخواهد اجرت المثل ایام زوجیت دریافت نماید باید از طریق مراجعه به دفتر وکالت در صورت نداشتن وکیل به دفتر خدمات قضائی جهت ثبت دادخواست مراجعه نماید. اگر مبلغ خواسته تا 20 میلیون تومان باشد پرونده برای رسیدگی به شورای حل اختلاف ارجاع داده می شود و اگر خواسته بیش از 20 میلیون تومان باشد پرونده برای رسیدگی به دادگاه ارجاع داده می شود.
پس از ارجاع پرونده و تعیین وقت رسیدگی، اگر برای دادگاه احراز شود که زوجه مستحق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت است، پرونده را به کارشناس ارجاع می دهد و نظریه کارشناس به طرفین(زوج و زوجه) ابلاغ می شود البته زوجین حق اعتراض به نظریه کارشناس را دارند. اگر زوج یا زوجه یا هر دو به نظریه کارشناس اعتراض داشته باشند، به هیات کارشناس ارجاع می گردد و در نهایت دادگاه با توجه به اظهارنظر کارشناس میزان اجرت المثل را تعیین می نماید. حکم صادره قابل تجدیدنظرخواهی می باشد.
دادگاه برای تعیین میزان اجرت المثل ایام زوجیت پرونده را به کارشناس ارجاع می دهد. کارشناس با در نظر گرفتن مواردی مانند مدت زمان زندگی مشترک، سن زوجه، وضعیت اشتغال زوجه، داشتن خادم، تعداد فرزندان و… به تعیین میزان اجرت المثل ایام زوجیت می پردازد. هر چه از مدت زمان زندگی مشترک بیشتر بگذرد میزان اجرت المثل ایام زوجیت نیز بیشتر می شود.
اگر زوج (مرد) توانایی مالی پرداخت اجرت المثل ایام زوجیت را نداشته باشد می بایست یک ماه از تاریخ ابلاغ اجرائیه، دادخواست اعسار به مرجع صالح تقدیم نماید. اگر زوج در مدت این یک ماه دادخواست اعسار تقدیم نماید نیاز به دادن هیچ تامینی نمی باشد اما اگر زوج بعد از یک ماه ذکر شده دادخواست اعسارتقدیم نماید، دادگاه از وی تامین مناسب دریافت می کند و پس از رسیدگی به اعسار در صورت احراز شرایط قانونی و عدم توانایی مالی زوج، اعسار او پذیرفته می شود.
اگر زوج مالی برای توقیف یا پرداخت نداشته باشد و این امر در دادگاه احراز شود دادگاه با پذیرفتن اعسار زوج، حکم به تقسیط اجرت المثل ایام زوجیت می دهد .
اگر اجرائیه صادر شود و یک ماه پس از اجرائیه زوج (مرد) اجرت المثل ایام زوجیت را نپردازد یا دادخواست اعسار ندهد، به درخواست زوجه(زن) دادگاه حکم جلب زوج را صادر می کند.
زوجه برای دریافت اجرت المثل ایام زوجیت نیاز به درخواست طلاق از جانب زوج ندارد و برای استحقاق اجرت المثل ایام زوجیت وجود 4شرطی که در مقاله ذکر شد کافی است.
اگر زوجه کارهایی را که عرفا و قانونا ملزم به انجام آن نیست را انجام دهد با وجود شرایطی که در مقاله بیان شد مستحق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت می باشد و این موضوع ارتباطی به اخلاق و رفتار زوجه ندارد.
بله زوجه ای که به انجام امور منزل، نگهداری فرزند و هر کاری که موظف نیست بپردازد مستحق مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت می باشد.
اجرت المثل ایام زوجیت مبلغ تعیین شده ای ندارد و کارشناس این مبلغ را مشخص می کند واجرت المثل ایام زوجیت هر شخصی متفاوت با دیگران است.
این مورد از موارد اختلافی است برخی دادگاه ها اصل بر تبرع می دانند و برخی اصل بر عدم تبرع.
